En ince ayrıntılarına kadar irdelediğim ve tahlillerimde en ufak bir hata yapmaktan kaçındığım bir konu Pomakların etni politik yapısı nedir? Balkanlardaki etkili rolleri nelerdir?
Genetik oluşumları gereği Pomaklar hangi ulusal konumdadır? İşte bu sentez şeklindeki yorum ve tahlillerim ile Pomak etnipolitik yapısının şekillenmesini netleştirmek ayrıca Pomak denince kafalarda daha belirgin bir Pomak imaji oluşturmayı hedefdim..
Balkan Yarımadası, Avrupa’nın kapısı ve önemli bir geçidi olması nedeniyle son derece stratejik bir öneme sahiptir. Bölge, Avrupa’yı Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Anadolu üzerinden Asya’ya bağlamaktadır. Bu özelliği yüzünden, diğer bir deyişle,Avrupa ile Asya arasında sınır çizgisi üzerinde bulunduğundan Balkan Yarımadası, her çeşit istila için doğal bir geçit ve yayılma yolu olmuştur. Tarihin her döneminde güney-doğudan, kuzey-doğudan ve kuzeyden gelen kavimlerin istilasına uğramıştır. Coğrafi şartlar, çok çeşitli etnik yapısı, din ayrılıkları daima bir çatışma konusu olmuş ve küçük bir bölgede yerleşmiş bulunan Balkan ülkelerini karışıklıklara itmiştir. Ayrıca her bir etnik grubun arkasında dindaş, hatta soydaş bir devlet bulunmuştur. Bu devletler, siyasi emellerini gerçekleştirmek için buradaki karışıklıkları körüklemişlerdir. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanan Küçük Kaynarca Andlaşması, bu amaçların gerçekleşmesinde önemli bir adım teşkil etmiştir. Söz konusu Andlaşma ile Rusya, Ortodoks mezhebinden Hıristiyanları himaye hakkını elde ederek, Osmanlı’nın içişlerine müdahale fırsatını yakalamıştır. Rusya, bundan sonra Avrupa’da Osmanlı himayesindeki toplulukları ayaklanmaya teşvik etmiştir. 
Bu arada siyasi gerginlik içinde yaşayan pomaklar ilk defa 1768-1774 savaşında rusyanın ve Bulgar çarlıgının ciddi saldırılarına maruz kalmıs ve 400 yıla yakındır bitmeyen bir eritme ve yok etme politikası içinde yaşam savaşı vermektedir. bu yayılmaci egemen ulus anlayışı Pomakların bu günkü dağınıklık ve örgütsüzlüğünün başlangıcı olmuştur. Etnik gruplaşmalarda ırktan çok din ve dil farklılıkları belirleyici olmuştur. İS 3. yüzyıldan başlayarak Balkanlar'a göç eden ve bugün Slav dilleri konuşan halkların kuzey kökenli olduğu sanılmaktadır. Ama bugün Pomak ve Boşnaklar gibi yörede yaşayan Güney Slavlarının çoğu Müslüman ve dindardır. Egemen kültürün aksine Farklı bir tarihî kolektif şuurdan kaynaklanan kimliğin oluşturduğu bir tür sosyal guruptur. Etnik guruplar kendi kültür, âdet, norm, inanç ve geleneklerine sahiptirler. Ancak, ırk farklılıkları bu tür gurupların belirleyici bir özelliği olmakla beraber, gurup üyelikleri evlenme veya sosyal olarak kabul edilmiş diğer yollarla değişebildiğinden, "etnik gurup" kavramı "ırk gurubu" kavramıyla tam olarak eş anlama gelmemektedir.
Pomaklar bir etnik grup değil bir Ulustur , Devletlerini , Topraklarını , vatanlarını kaybetmiş devletsiz bir ulustur. Etniklik kavram olarak "ırk gurubu"ndan farklı bir anlam ifade eder. Etniklik belli bir ırk özelliğine dayanabileceği gibi kültürel veya coğrafî faktörlerden de oluşabilir. Ancak ırk özellikleri ağırlık kazandıkça, etnik gurup yerine, ırk gurubu Ulus terimini kullanmak daha doğrudur. Bu durumda Pomak ırk gurubu kavramının eş anlamlısı etnik azınlık gurubu olmaktadır.
Bazı kereler ırk özellikleri belirleyici veya güçlü bir faktör değildir. Meselâ, Amerikan zencileri beyaz Anglo-Saxon ırkından olmamalarına rağmen toplumda, bu kültürden ayrı kendilerine has farklı bir sosyal hayatları yoktur. Bu bakımdan, sosyoloji açısından kullanılabilir genel bir ölçü ancak, gurubun kültürel faktörlerle yansıttığı görünümü, başka bir deyişle kültürel uygulamalarıdır. Bir ırk, toplum hayatında birdenbire var olmaz. Yüzlerce, hatta binlerce yıllık orijinal geçmişin meydana getirdiği bir bünyenin (ve kültürün) mevcut olması gereklidir.
Bu konuda politik sentezlerime ve Yazılarıma dönem dönem devam edeceğim..
Elimden geldiğince, zaman buldukça POMAK ulusal azınlık kavramı ile Etnisite ve Kimlik bunalımı paradigmasına ulusal Pomak ekseninide dikkate alarak Teorik katkılar sunmaya çalışaçağım. Si Zdrav - SAYGILARIMLA. Neşet Doğan
