II. Vidin İsyanı , Bulgar Kilisesi’ne Eksharlık Beratının Verilmesi, Kırım Savaşı, 1868 İsyanı , Bulgar Merkez İhtilal Komitası’nın Kurulması. Pomakları , Bağımsız örgütlü , Hür demokratik bir Cumhuriyet Kurmaları için harekete geçirmiştir. . Rusya destekli Bulgar , Komita ve Çetelerine karşı örgütlenen ve savaşmaya başlayan Pomaklar , 16 Mayıs 1878 Devletlerini Kurdular 1886 Berlin Kongresine kadar yasayan Dünyadaki bu ilk Hür Demokratik Cumhuriyet, neden ve hangi büyük devletler tarafından , hangi anlaşma ile yıkıldı ?
1850’de Kaptan Kristo-Stolo Todorov-İvan Kulin-Pırvan Bırbanov ve-Petko Marinov’dan oluşan komite tarafından, Vidin ‘de yeni bir isyan başlatılmış.isyan, kısa sürede 80 köye yayılmış, isyancı sayısı da 10.000’e kadar yükselmiş.
İsyancılar , bölgede bulunan ve o gün için stratejik önem arz eden tesis ve kurumları ele geçirmişler, bölgeyi dışa bağlayan yolları kontrol altına almışlar, bölgenin ileri gelenlerini katletmişler. Bununla kalmayan asiler, erkek-kadın-çocuk demeden Türk ve Müslümanları öldürmeye başlamışlar, Bulgaristan’ın diğer şehirlerine gönderdikleri isyancılar ile de Bulgarları isyana teşvik etmişler.
Osmanlı Hükümeti’nin, tereddütte kalarak düzenli bir askeri birliği bir türlü yola çıkarmaması asileri cesaretlendirmiş, Vidin Kalesi’ne saldırmaya yöneltmiş.
Sabri Paşa olayından dolayı sürekli çekimser kalan Vidin Vilayet Meclisi, durumun ciddiyeti karşısında, “ başıbozuk birliklerin asiler üzerine sevk edilmesi” kararını almış.
İsyan, başıbozuk birliklerce bastırılmış, bölge Ali Rıza Paşa komutasında gelen düzenli askeri birliklerce kontrol altına alınmış. Ancak, Sırbistan’a kaçan asiler, sınırı geçerek bölgeyi taciz etmeye devam etmiş. Bunun üzerine Ali Rıza Paşa’ya bağlı düzenli askeri birlikler, Sırbistan’a girerek asilerin peşine düşmüş. Bu da Sırbistan’ın asilere olan desteğini kesmesine neden olmuş.
Bu isyanın özelliği ne?
Bulgar asiler, Niş İsyanından kendilerine ders çıkararak Rusya’nın desteğinin önemini kavramışlar. Geçmişteki Bulgar isyanları ile 1848 devrimlerini inceleyerek Bulgaristan’ın geneline yayılacak bir isyanı planlamışlar. Bu bakımdan I. Vidin İsyanı bunun provası, II. Vidin İsyanı ise bunun bir uygulamasıdır. Bunun için bu isyan, o ana kadar vuku bulan Bulgar isyanları içinde en organize ve yaygın olanıdır. Buna karşılık Osmanlı Hükümeti, bu isyanı iyi analiz edememiş, tereddütte kalarak zamanında müdahale etmemiş, isyanın yayılmasını ve büyümesini engelleyememiş.
Osmanlı Hükümeti’nin tereddütleri neydi?
Osmanlı Hükümeti, önce bunu önemsemedi, isyanın yayılması ve büyümesi ile de telaşa kapıldı, çatışmaların Türk-Bulgar çatışmasına dönüşerek, Rusya’nın müdahil olması ise en büyük çekincesi idi.
Siyasi Af
1850’de, Bağımsız Bulgar Kilisesi’nin fikir babalarından biri olan İlarion Makaripolski affedilmiş. İlarion Makaripolski, affedilmesi ile birlikte İstanbul’a dönmüş.
Kırım Savaşı
1854’te, 2000 kişiden oluşan bir Bulgar gönüllü ordusu, Rusların safında Kırım Savaşı’na katılmış.
Eğitim Seferberliği
1856’da Köy ve kasabalarda, Bulgarca okuma-yazma öğreten, Çitalişte adı verilen okuma odaları açılmaya başlanmış.
Basın Yayın Furyası
1856’da, Bulgarlar arasında milli duygular ile bağımsızlık fikirlerinin yayılmasını amaç edinen kitap sayısı, yılda ortalama 70’e yükselmiş. Bu kitapların çoğu, Avusturya-Romanya-Rusya’da basılarak ülkeye gönderilmiş.
Yine aynı yılda, Bulgaristan ve dışında Bulgarca çıkan gazete-dergi sayısı, 95’e yükselmiş. Bunun 32 tanesi, Osmanlı topraklarında basılarak yayınlanmış.
Kitap, gazete ve dergilerin büyük bir kısmı, Rusya-Avusturya ve Romanya’da yaşayan Bulgar işadamları tarafından finanse edilmiş. 1868 İsyanı
1868’de Bükreş’te, Hacı Dimitır ve Stefan Karaca önderliğinde, bir Bulgar Derneği kurulmuş.
Hacı Dimitır ve Stefan Karaca tarafından oluşturulan 125 kişilik Bulgar Çetesi, 1968’de Tuna üzerinden Bulgaristan’a geçmiş. Çeteyi fark eden Osmanlı askeri birlikleri, uzun bir takip ve çarpışmalardan sonra bunun tamamını imha etmiş, Hacı Dimitır çatışmada ölürken, Stefan Karaca da Rusçuk’ta idam edilmiş.
Bulgar Kilisesi’ne Eksharlık Beratının Verilmesi
1870’de Sultan Abdülaziz, birazda Patrikhane’nin gücünü kırmak amacıyla Bulgar Kilisesi’ne, bağımsızlığını belgeleyen Eksharlık beratını vermiş. Bunun sonucu olarak; Bulgar Kilisesi, resmen bağımsız hale gelmiş.
Bulgar Merkez İhtilal Komitası’nın Kurulması
1869’da Vasil Levski adlı bir kişi, Georgi Rakovski’nin eylem strateji ve taktiklerini, Bulgaristan içindeki uygulama şekline dönüştürmüş. Bu amaçla da Bükreş’te, Bulgar Merkez İhtilal Komitası’nı kurmuş.
Vasil Levski kimdir?
1837’de, Sofya yakınındaki Karlova’da doğmuş. Öğrenimini yarıda keserek bir süre keşişlik yapmış.
1862’de, Sırbistan’da kurulmuş olan Bulgar Gönüllüler Örgütü’ne katılmış. Zaman içinde örgüt içinde yükselerek örgütün stratejisini eleştirmeye başlamış.
Kendi lejyonunu kurmak istemiş ise de Sırbistan’ın destek vermemesi nedeniyle Bulgaristan’a dönmüş. Bulgaristan’da, gizli ihtilal komitaları kurma girişimini başlatmış.
1969’da da arkadaşı Lyuben Karavelov’la birlikte Bükreş’te Bulgar Merkez İhtilal Komitası’nı inşa etmiş.
Bulgar İhtilal Komitası’nın Hedefi, Yapısı ve Eylem Stratejisi
Örgüt, bağımsız bir Bulgar Devleti’ni kurmayı amaçlamış.
Örgüt yapısı; Bükreş’te inşa edilen merkez komitası ile bu komitanın emir, talimat ve kontrolünde hareket eden Sırbistan-Romanya’nın Bulgaristan sınırında üslenen çeteler, Bulgaristan’da oluşturulan iç merkez komitası, buna bağlı bölge ve alt komitalarından oluşmuş.
Örgütün stratejisi; Bulgaristan’ın belli bölgelerinde isyanlar çıkartılarak bunu Bulgaristan’ın geneline yaymak, buna Sırbistan- Romanya’dan gelen çeteler ile destek vermek şeklinde. Bunun dışında Georgi Rakovski’nin, eylem strateji ve taktiklerine aynen sadık kalınmış.
Vasil Levski, 1870’te Bulgaristan’a geçerek, Loveç’te iç merkez ihtilal komitası ile Orhaniye-Tatar Pazarcık-İslimiye-Tırnova-Eski Zağra’da bölgesel komitaları kurmuş. Panslavist dernekler ile Rusya’nın Filibe ve İstanbul konsolosluklarından yardım almış.
1872’de Osmanlı topraklarına girdiği bir sırada yakalanmış, 1873’de de idam edilmiş.
Halefi Atanas Tsvetkov’da, Türk makamları tarafından ele geçirilmiş, örgüt dağılma ile karşı karşıya kalmış. Ancak örgütün iki numaralı ismi olan Lyuben Karavelov bu dağılmayı önlemiş.
Örgüt, bundan sonra eylemlerine ara vererek, faaliyetini sadece alt yapı çalışmalarında yoğunlaştırmış.
Osmanlı, 1789 Fransız devrimi ile 1830 ve 1848 devrimlerini iyi tahlil edememiş, ne anlama geldiğini anlayamamış, ya da anlamak istememiş. Topraklarında, Panhelenizm- Panslavizm rüzgârlarının hızla estiği bir ortamda, vatandaşlık temeline dayalı sanal Osmanlı kimliği ile toplumsal bütünlüğü sağlayacağını zannetmiş. Gayrimüslim tebaa için tanıdığı yeni açılımlar hak ve hürriyetler ile asli unsuru olan Müslim tebaayı ikinci sınıf vatandaş konumuna düşürmüş. Hıristiyan tebaanın eğitim ve refah seviyesi yükselirken, eğitimsizlik ve fakirlik Müslim tebaanın kaderi olmuş. Dolayısıyla bu Balkanlarda Müslüman olan slav kökenli halklar Pomaklar ve Boşnaklar arasında Osmanlı itibarini kaybetmiş Müslüman kesimde de desteğini yitirmiştir.. Osmanlı Politikalarının çok ilkel kaldığı ve demode olduğu dönemde Pomaklar ve Boşnaklar Osmanlı dan ümidini kesmiş Kendi dini ve etnik özelliklerini koruyan yeni bir uniter devlet , Özgürlükçü eşitlikçi bir Cumhuriyet arayışına başlamışlardır. İlk Kurulan Özgür Demokratik Cumhuriyet Pomak Timras Cumhuriyetidir. Bu süreçte Ümmetçilik totaliter yapısından kurtulan ve Dünyada 1789 Fransız devrimi ile 1830 ve 1848 devrimlerinden Sonra Çarların , Kralların , Padişahların olmadığı 33 kişilik bir Meclisi olan bu ilk Özgürlükçü Pomak Cumhuriyeti Osmanlı Uniter imparatorluğuna karşı yapılan bir siyasi taktik , Ümmetçiliğe , Yobazlığa , Totaliter rejime , İmparatorluğa bir karşı çıkış olarak değerlendirilsede Osmanlı ilk baslarda destekler gibi görünmüştür. Osmanlı Daha sonra Bulgarlarla yaptığı Sureti tavsiye anlaşması ile Pomak devletini yok etmek için Sırp , Bulgar , Osmanlı üçgeni oluşturulmuş ve 1. Balkan savaşı öncesindeki sıcak gerginliğin ortamından yararlanarak, Pomak Cumhuriyeti , Pomak Toprakları ,Pomakların Vatani ,yok edilmiştir.
Bizi Facede sosyal Medyada Takip edin.Pomaklar hakkinda her seyden an itibari ile Haberiniz olsun .. Haber Analiz · > Ekonomi · > Röportaj · > Aile-Sağlık-Eğitim · > Gezi-İzlenim · > Hayatın İçinden Pomakbülteni Haber Portalı.